Page 18 - 7den_8e_turkce_hazirlik_kitabi

4. BÖLÜM
Atasözleri ve Deyimler

ATASÖZLERİ VE DEYİMLER

Merhaba Sevgili Öğrenciler,

Atalarımızın yüzyıllar boyunca biriktirdiği hayat tecrübelerini, bilgece gözlemlerini ve kıvrak zekâlarını
yansıtan, dilimize renk katan çok özel söz kalıplarımızdır atasözleri ve deyimler.

Bu iki kavram birbirine benzese de aralarında önemli farklar bulunur. Gelin, bu iki dil hazinesini daha
yakından tanıyalım ve aralarındaki sırrı çözelim.

ATASÖZLERİ:

Atalarımızdan Kulağımıza Küpe Öğütler

Uzun gözlem ve deneyimler sonucu oluşmuş, toplum tarafından benimsenerek kalıplaşmış, genellikle
öğüt verici, yol gösterici, bilgece sözlerdir. Kimin söylediği belli olmadığı için anonimdirler.

Atasözlerinin Başlıca Özellikleri

 Kalıplaşmışlardır. Atasözlerindeki sözcüklerin yerleri değiştirilemez; yerlerine eş veya yakın anlam-
lıları getirilemez.

Örnek: "Damlaya damlaya göl olur." atasözünde "göl" kelimesi yerine "deniz" veya "birikinti" getirile-
mez.
 Öğüt verirler ve yargı bildirirler. Genellikle bir ders, bir tavsiye içerirler ve tam bir cümle şeklinde
kurulurlar.

Örnek: "Ayağını yorganına göre uzat." (Harcamalarını gelirine göre yapman gerektiği öğüdünü verir.)
Örnek: "Bugünün işini yarına bırakma." (İşleri zamanında yapmanın önemini vurgular.)

 Genellikle mecaz anlamlıdırlar. Çoğu atasözü, ilk bakışta anlaşılan gerçek anlamının dışında, daha
derin, soyut ve mecazi bir anlam taşır.
Örnek: "Üzüm üzüme baka baka kararır." (İnsanların birbirlerinden etkilendiğini, iyi veya kötü huylarını
alabildiklerini ifade eder-mecaz anlam)

Örnek: "Hamama giren terler." (Gerçek anlamının yanı sıra, bir işe girişen kişinin o işin zorluklarına
katlanması gerektiği anlamında mecazidir-Hem gerçek hem mecaz)

 Anonimdirler. İlk kim tarafından söylendiği bilinmez, halkın ortak birikiminin ürünüdürler.

 Deneyim ve gözleme dayanırlar. Yüzyılların birikimi olan hayat tecrübelerini yansıtırlar.

İPUCU: Bir söz grubunun atasözü olup olmadığını anlamak için genel bir kural veya öğüt içerip içerme-
diğine ve kalıplaşmış olup olmadığına bakabilirsin.

66